Set 1 - Aan de macht

Kern: samenlevings- en bestuursvormen verkennen, kiezen en de keerzijde daarvan bekijken
Materialen: basismateriaal + vanaf vraag 5 de drie oranje kindereilandbewoners

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. Waar en hoe gaan de eilandbewoners op jullie eiland wonen? Blijven ze bijvoorbeeld samen in een groot kamp, verspreiden ze zich, of iets anders? Wat zijn de voor- en nadelen van hoe ze kunnen samenleven? Bedenk hoe het eiland eruit moet zien door de bomen, het water, de zeven eilandbewoners, de kamphutten, de vissen en de kokosnoten neer te zetten.	Wat is belangrijk om met anderen samen te kunnen (over)leven? Wie krijgt wat en mag waarvan gebruik maken, zoals het grootste meer?	Brexit: autonomie vs bij een grotere groep horen.
2. Deze eilandbewoner wil graag op het oostelijke puntje van het eiland gaan wonen, in zijn eentje. Hij wil daar voor zichzelf zorgen, op zijn eigen manier. Mag dat op jullie eiland? Hoe moeten de anderen daarmee omgaan? En als de oostkant toevallig de plek is waar de meeste vis zit, die hij dan als eerste wegvist?	Wanneer moet je met de groep meedoen en wanneer heb je het recht om dingen op je eigen manier te doen? Heeft iedereen dat recht?	The Economist: How to create a country?.
3. Deze eilandbewoner heeft veel ideeën voor het eiland. Ze wil graag aan de macht komen. Maar hoe moet het eiland eigenlijk geleid worden? Moet er bijvoorbeeld één leider zijn, of meerdere, of een heel ander systeem? Zet leidingsteken(s) onder de eilandbewoner(s) die vanaf nu de leiding is/zijn. Schrijf de eilandwet: “Als iemand de leider wil worden, dan …”	Wie heeft er thuis de leiding? Is de leiding meer waard dan de niet-leiders? Hoe worden er keuzes gemaakt? Hoe zou je de leiding organiseren, als je alles zou mogen bepalen? Leerlingen hebben de vrijheid om te kiezen voor een systeem zonder leiding, maar het is goed om na te denken wat er gebeurt als ergens geen leiding is (op school, thuis, in een land). Omdat alle landen een vorm van leiding kennen, gaat het spel bij sommige vragen wel uit van een vorm van leiderschap of bestuur.	Verschillende bestuursvormen.
4-1. SPLITSING Heeft er op jullie eiland één persoon de leiding? Ga dan naar Checkpoint A. Hebben jullie een ander systeem? Ga dan naar Checkpoint B.
4-2. CHECKPOINTS A: De eilandbewoners gaan vanavond samen eten. Deze twee eilandbewoners willen bidden voor het eten. Andere eilandbewoners vinden het niet erg om te wachten, maar de leider wil dat niet en bepaalt dat iedereen meteen gaat eten. De twee bewoners voelen zich buitengesloten. Moet het eiland nu anders bestuurd worden? B: Er komt een gevaarlijke storm aan! Het eiland moet snel beschermd worden. Maar er heerst chaos: drie bewoners willen één kamphut verstevigen. Dit werkt alleen als iedereen meehelpt. Drie anderen willen liever in een grot schuilen, maar dan gaan wel alle kampen kapot. De zevende is bang en weet niet wat te doen. De storm nadert en er is nog geen beslissing! Moet het eiland nu anders bestuurd worden? Werkt jullie Eilandwet nog? Bedenk een oplossing en schrijf een aangepaste wet als dat nodig is.	A: Wat kan er gebeuren als je niet aan de kant van de enige leider staat? - minderheden onbeschermd - oneerlijke rechtsspraak / vrijheid - buitensluiting B: Wat kan er gebeuren als er niemand het op tijd eens wordt en niemand het recht heeft een knoop door te hakken? Wat mag een leider wel en niet over je bepalen? publiek/privé?	Artikel Trouw: Moeder eist schadevergoeding wegens klassenfoto tijdens offerfeest. Artikel EO: Zweedse peuters mogen niet bidden voor hun knäckebröd.
5. Er zijn drie kinderen geboren op het eiland! Als ze opgroeien willen ze ook bepalen hoe het eiland wordt bestuurd. Hoe weet je of jonge eilandbewoners klaar zijn om mee te bepalen? Weten jonge eilandbewoners wat goed voor ze is? Weten volwassenen wat goed voor ze is? Zet de jonge eilandbewoners op het eiland. Schrijf de Eilandwet: ‘Als een kind/jongere wil meebeslissen, dan …’	Wat bepaalt of iemand klaar is om mee te beslissen/te stemmen? Nu gebruiken we een leeftijdsdrempel, maar dat zegt niet alles: wat zou het nog meer kunnen zijn? Vind je jezelf klaar om mee te denken en te bepalen? Bijvoorbeeld over school, wijk, stad/dorp? Waarover wel en waarover niet?	Bespreek referenda waarvan achteraf bleek dat stemmers niet goed geïnformeerd waren (Oekraïne, Brexit). Artikel Volkskrant: Onderzoekscommissie: voor een op de vijf Nederlanders zijn wetten te complex. Artikel Trouw: Stemmen? Eerst examen doen. De Nieuws BV radio item: Geen bindend referendum

Set 2 - Verdienen en verdelen

Kern: wat is 'eerlijk', sociaal-economische ongelijkheid, meritocratie, belasting
Materialen: basismateriaal + vanaf vraag 5 de vier plankjes

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. De leiding op jullie eiland is geregeld. Welke taken zijn er nog meer voor de eilandbewoners, om lang op het eiland te kunnen blijven wonen? Wie krijgt welke taak? En hoe wordt dat bepaald? Zet alles ongeveer hetzelfde neer zoals de vorige keer. Zet de eilandbewoners op een plek die past bij hun taak.	Wat bepaalt wat voor werk je gaat doen? Wat als je goed bent in iets waar minder vraag naar is?	Wat bepaalt welke baan je later kan gaan doen?
2. Deze eilandbewoner vangt twee grote vissen. Daar heeft zij zelf hard voor gewerkt. Moet zij de vis delen? Heeft de visser meer recht op de vis dan de andere eilandbewoners? Schrijf de eilandwet: ‘Als iemand eten binnenbrengt, dan …’		Bespreek verschillende belastingssystemen en wat je daarvoor terugkrijgt. Zoals Denemarken, waar men zo’n 50% belasting betaald, maar daar gratis onderwijs en gezondheidszorg voor terugkrijgt.
3-1. SPLITSING Lijkt jullie antwoord het meest op ‘alles delen’, ga dan naar Checkpoint A. Lijkt jullie antwoord het meest op ‘je mag (een deel) houden waar je zelf voor werkt’, ga dan naar Checkpoint B.
3-2. CHECKPOINTS A: De visser denkt nu: ‘Ik moet alles afstaan waar ik hard voor werk. En ik krijg sowieso wel te eten, want alles wordt gedeeld.’ Daarom doet ze veel minder haar best. Wat nu? B: Door een koude oceaanstroom zijn er opeens bijna geen vissen meer. De visser heeft niks gevangen. De kokosnotenplukkers hebben even hard gewerkt en hebben wel veel binnengehaald. Wat nu? Werkt jullie Eilandwet nog? Bedenk een oplossing en schrijf een aangepaste wet als dat nodig is.		A: Communisme. B: Samenlevingen zonder vangnet.
4. Het is zomer en er is even weinig drinkwater. Deze eilandbewoner werkt zittend en heeft minder dorst dan deze eilandbewoner, die kokosnoten uit bomen haalt. Iemand zegt; ‘Laten we het water eerlijk delen!’ Maar wat is ‘eerlijk delen’ eigenlijk? Krijgt iedereen precies evenveel water, of krijgt iedereen wat hij nodig heeft? En hoe bepaal je wat iemand nodig heeft?	Wat is eerlijk delen eigenlijk? Equity-Equality	Een gespecialiseerde arts kan gemiddeld grofweg 7-16x meer verdienen dan een schoonmaker bij eenzelfde werkweek en gemiddeld grofweg 6x meer dan een basisschoolleerkracht.
5. Er is nog precies genoeg hout over om één kamphut groter en luxer te maken! Welke kamphut wordt het? Hoe bepaal je waar het extra hout naartoe moet? Zet de kampuitbreiding op het eiland.	Wat maakt dat je iets extra’s verdient? Is dat wanneer je dat erg nodig hebt, of juist als je goed bezig bent?	Als de school geld over had, waar zou dat dan naartoe moeten? Als er begrotingsoverschot was in Nederland, waar zou dat dan naartoe moeten?
6. Deze eilandbewoner is medicijnman en kan zieke mensen helpen. Deze eilandbewoner is afvalopruimer. Is de ene eilandbewoner belangrijker dan de andere? Hebben ze verschillende rechten? Mogen sommige eilandbewoners bijvoorbeeld lekkerder eten of een betere slaapplek?	Variaties: nu vergelijking medicijnman/dokter met afvalopruimer/vuilnisman/schoonmaker, maar kan bijv. ook met iemand die voor de kinderen zorgt of een zanger. Wie bepaalt of een beroep waardevol is?	Als er gezegd wordt, ‘ze verdienen niet evenveel, maar hebben wel gelijke rechten’: meer geld koopt soms meer rechten, zoals het recht op een goede plek bij een concert of een bredere stoel in de eerste klas van de trein. Het is lastig om salarissen te reguleren: overheid versus de markt. Als salaris nog niet vast zouden liggen, wat zijn andere manieren om te bepalen wat je verdient (denk: je best doen, iets doen wat weinig anderen kunnen, iets doen met veel verantwoordelijkheid) Is het rechtvaardig dat voetballer Ronaldo 2000 keer meer verdient dan een leraar? NPO aflevering What's the right thing to do? Druktemaker Pieter Derks over waarde - Bitcoins
7. Als de medicijnman oud wordt, kan hij één opvolger opleiden. Deze eilandbewoner wil hem opvolgen, maar in haar familie werd iedereen afvalopruimer. De medicijnman heeft een zoon. Deze zoon heeft een voorsprong, want hij heeft al van zijn vader kunnen leren. Wat is een eerlijke manier om te bepalen wie de opvolger wordt? Schrijf de Eilandwet: 'Als twee mensen iets willen, en de ene heeft een voorsprong, dan …'	Als je er niets aan kan doen hoe en in welk gezin je geboren wordt, moet er dan voor gezorgd worden dat iedereen dezelfde kansen heeft?	Meritocratie kansen(on)gelijkheid. Artikel Telegraaf: Trump benoemt schoonzoon tot adviseur Artikel Volkskrant: Oprgroeien in een arme buurt of in een rijke wijk kan later tienduizenden euro's inkomen schelen

Set 3 - Allen voor één

Kern: solidariteit, sociale zekerheid, ethiek
Materiaal: alles wat eerder gebruikt is

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. Een van de eilandbewoners wordt ziek en kan even niets meer doen. Niemand weet of zij nog beter wordt. Krijgt ze te eten van het voedsel waar anderen voor werken? Zo ja, hoe lang mag ze daarvan blijven eten? Schrijf de Eilandwet: ‘Als iemand niet meer voor zichzelf kan zorgen, dan …’		Deze volksverzekeringen zijn er voor alle inwoners van Nederland: Algemene Ouderdomswet (AOW) – basispensioen. Wet langdurige zorg (Wlz) – verzekert tegen bijzondere ziektekosten zoals kosten van langdurige opname in ziekenhuis. Algemene nabestaandenwet (Anw) – recht op een uitkering voor naaste verwanten van overledene. Algemene Kinderbijslagwet (AKW) – uitkering voor onderhoudskosten kind. En voor werknemers: Ziektewet (ZW) – keert uit als je als werknemer ziek wordt. Werkloosheidswet (WW) – keert uit als je werkloos bent. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) – keert uit als je als werknemer langdurige ziek of arbeidsongeschiktheid wordt. Wet Arbeid en Zorg (WAZO) – keert uit bij zwangerschap of adoptie
2. De zieke heeft een kind, waar ze in haar eentje voor zorgde. Dat kan ze nu niet meer. Hoe moet er nu voor hem gezorgd worden? Moet iedereen daar verplicht bij helpen, bijvoorbeeld met vis of tijd, of alleen als mensen het zelf willen? Zet het kind op zijn nieuwe plek.	Moet het bijdragen aan hulp van anderen in de samenleving verplicht zijn (solidariteit)? Op welke manieren kun je dit regelen?	Jeugdzorg
3. De zieke blijkt een besmettelijk virus te hebben. Misschien kunnen de eilandbewoners haar wel genezen, maar daarvoor moet iemand haar drie keer per dag wassen. Daardoor lopen de anderen de kans om zelf besmet te raken en ziek te worden. Moet iemand haar verplicht helpen? Zo ja, hoe bepaal je wie dit moet doen?		Nu.nl: Ebola
4-1. SPLITSING Als jullie de zieke helpen, ga dan naar Checkpoint A. Als jullie de zieke niet helpen, ga dan naar Checkpoint B.
4-2. CHECKPOINTS A: De zieke heeft ongezond geleefd. Ze kauwde elke dag op blauwe insecten en wist dat dat ongezond was. Heeft ze nu minder recht op hulp? B: De zieke blijkt zwanger. En ze is erg geliefd in het kamp, want ze hielp de andere eilandbewoners altijd. Verandert dit iets aan de hulp die ze verdient?	Hoe bepaal je of iemand (on)gezond heeft geleefd? Uitdagendere vraag: ‘De medicijnman komt erachter dat hij óf de baby óf de zieke vrouw kan redden, niet allebei. Hoe moet er besloten worden wie er blijft leven? Wie beslist hierover? De vrouw, de medicijnman, de leiding van het eiland, of iemand anders?’	(on)voorwaardelijkheid van steun Artikel AD: Zorgpremie ongezonde mensen moet omhoog
5. Op een dag is er weinig eten over op het eiland. Er heerst honger. Twee eilandbewoners gaan de laatste kokosnoten halen, ver weg in de jungle. De ene eilandbewoner klimt in een hoge boom om de laatste kokosnoten te pakken, maar valt eruit en raakt ernstig gewond. De ander kan óf de eilandbewoner naar het kamp dragen om hem te redden, óf de laatste kokosnoten naar de groep brengen, voordat ze van de grond worden gegeten door wilde dieren. Wat moet deze eilandbewoner doen?
6-1. SPLITSING Kiezen jullie ervoor de eilandbewoner naar het kamp te dragen, ga dan naar Checkpoint A. Kiezen jullie ervoor de laatste kokosnoten naar de groep te brengen, ga dan naar Checkpoint B.
6-2.CHECKPOINTS A: Terug in het kamp zijn de andere eilandbewoners boos. Ze hebben honger en vinden dat er aan de toekomst van de groep gedacht moest worden. Wat nu? Wie is verantwoordelijk voor het tekort aan eten in het kamp? B: De familie van de kokosnotenplukker is woedend dat hij is achtergelaten in het bos. Zouden er regels moeten zijn over wanneer je iemand dood mag laten gaan? Wie beslist hierover? Moet je deze regels ook volgen als het leven van je moeder op het spel staat?		Soms moet je kiezen uit twee kwaden. Hoe doe je dat? En als je het van tevoren kan bepalen, zoals bij zelfsturende auto’s? Artikel NRC: Een kind óf een bejaarde doodrijden. Wat doe je?
7. Er is een vloedgolf! Het kamp dat het dichtst bij de zee staat is getroffen en staat onder water. De andere kampen stonden verder op het land en zijn niet overstroomd. Moeten de andere kampen verplicht helpen een nieuw huis voor hen te maken, of is dit de eigen verantwoordelijkheid van de bewoners van het overstroomde kamp?		Watersnoodramp Verzekeringen (gedeelde) verantwoordelijkheid

Set 4 - Nieuwelingen

Kern: Immigratie, vluchtelingen, anders zijn, (on)gelijke rechten, integratie
Materialen: alles wat eerder gebruikt is + vanaf vraag 1 de drie blauwe nieuwelingen en een blauw nieuwelingenkind.

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. Er strandt een schip op de oostkant van het eiland. Vier nieuwelingen lopen het strand op. Hun eiland blijkt overstroomd te zijn door de stijging van de zeespiegel. Ze kunnen nergens anders heen. Mogen ze ook op jullie eiland wonen? Hoe, en waar? Wat mogen de nieuwelingen hebben en gebruiken? Horen ze bij jullie kamp(en)? Plaats de nieuwelingen op hun nieuwe woonplek.	Worden de nieuwelingen anders behandeld dan de oranje eilandbewoners?	Uitleg KNMI over: Zeespiegelveranderingen in de toekomst. Wie is er verantwoordelijk voor het opnemen van vluchtelingen? Is er een verantwoordelijke aan te wijzen voor het veroorzaken van vluchtelingenstromen? Wie financiert die jihadisten eigenlijk? (Antwoord: wie niet?)
2. De nieuwelingen wonen nu ook op het eiland. Op hun vorige eiland hadden ze zelf ook regels en gewoontes. Deze nieuweling was daar heel belangrijk: ze was een soort leider. Wat mogen de nieuwelingen op jullie eiland op hun eigen manier doen en regelen, en wat niet? Zitten er voorwaarden aan het verblijf van de nieuwelingen? Schrijf de Eilandwet: ‘Als nieuwelingen op het eiland komen wonen, dan…’	‘Voorwaarden’ betekent ‘dat mag alleen als …’ Hoe lang gelden deze voorwaarden? Gelden ze voor iedereen? Sommige nieuwelingen hebben nog bezittingen, maar anderen hebben alles verloren. Is het belangrijker wat je in je vorige land had of wat je nu hebt?	Een kritisch stuk over de participatieverklaring: Drie redenen waarom de participatieverklaring een heel slecht idee is
3. CHECKPOINT Stel je voor. Nu is het andersom: jullie zijn niet meer de oranje eilandbewoners, nu zijn jullie de blauwen. Hoe zou je als nieuweling op het eiland willen leven? Werkt jullie Eilandwet over wat er met nieuwelingen moet gebeuren nog? Bedenk een oplossing en schrijf een aangepaste wet als dat nodig is.
4. De nieuwelingen, oftewel de blauwe eilandbewoners, hebben een traditie. Ze vieren elke donderdagavond een ritueel feest, met harde trommelmuziek en rottende vis op een stokje. De oranje eilandbewoners vinden de vis stinken en kunnen niet slapen van de muziek. Hoe moeten de oranje eilandbewoners hiermee omgaan? Schrijf de Eilandwet: ‘Als de blauwe eilandbewoners hun ritueel willen uitvoeren, dan …’	Let op, nu weer vanuit het perspectief van de oranje eilandbewoners.	Artikel NRC: SCP over integratie: iedereen voelt zich steeds minder thuis in Nederland Artikel Powned: Bewoners boos om bouw moskee Enschede
5. KOP OF MUNT Deze vraag bekijk je vanuit de oranje of de blauwe eilandbewoners. Gooi per speler een rollenkaarthouder op. Streep boven? Oranje. Streep onder? Blauw. De oranje eilandbewoners hebben ook een traditie. Elk jaar dragen ze een maand lang een masker. Dit vinden de blauwe bewoners vervelend. Hoe moeten ze hiermee omgaan? Schrijf de Eilandwet: ‘Als de oranje eilandbewoners hun ritueel willen uitvoeren, dan …’	Werkvorm KOP OF MUNT. Iedere speler gooit een rollenkaarthouder om te bepalen uit welk perspectief deze vraag beantwoord moet worden. Het kan dus zo zijn dat maar een speler oranje is en vier spelers blauw.
6-1. SPLITSING Als de blauwe eilandbewoners minder rechten hebben dan de oranje bij het uitvoeren van hun ritueel, ga dan naar Checkpoint A. Als ze hetzelfde mogen en gelijke rechten hebben, ga dan naar Checkpoint B.
6-2 CHECKPOINTS A: De nieuwelingen vinden het oneerlijk dat ze niet gelijk worden behandeld. Ze vragen zich af of het in de toekomst wel ooit zo zal zijn. Kan blauw ooit oranje worden? Wil blauw ooit oranje worden? B: Doordat de blauwen evenveel mogen bepalen, vinden sommige oranje bewoners dat de komst van de nieuwelingen het leven op het eiland te veel verandert. Hoe moeten ze hiermee omgaan? Werken jullie Eilandwetten nog? Bedenk een oplossing en schrijf een aangepaste wet als dat nodig is.		NPO Radio 1, Nederland moet excuses maken om slavernijverleden: Wet slavernijverleden zorgt voor erkenning, geen schadeclaims In Nederland is nog nooit een minister van niet-westerse herkomst benoemd. Rapport Sociaal Cultureel Planbureau ‘Integratie in zicht?’ Artikel NOS: Komst azc leidt niet tot onveiligere buurt Artikel Volkskrant: Strengere regels inburgering Nieuwsbericht SCP: Ruim een kwart van de Nederlanders ervaart nog steeds discriminatie
7. Er is een roddel op het eiland. Iemand heeft aan de horizon nog een bootje gezien, vol met nieuwelingen. Een ander zag wel acht bootjes. Wat zou er gebeuren als er nu nog meer bootjes met nieuwelingen zouden aankomen? Schrijf de Eilandwet: ‘Als er meer nieuwelingen komen, dan…’		Artikel De Dagelijkse Standaard: Bulgaren zijn vluchtelingen spuugzat Artikel NOS: Italië en Malta weigeren schiip met ruim 600 migranten aan boord

Set 5 - Twee voor de prijs van één

Kern: (on)eerlijke handel, economie, voedsel, ontwikkelingshulp
Materiaal: alles wat eerder gebruikt is + vanaf vraag 2 de blauwe bewoners als inwoners van een ander eiland + eventueel een papiertje / post-it als eiland voor de blauwe bewoners

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. Op het eiland hebben sommige eilandbewoners alles wat ze willen. Maar er zijn ook bewoners die niet veel hebben: ze hebben wel elke dag te eten, maar niet het eten dat ze lekker vinden. Er is een spray die je op de planten kunt spuiten waardoor ze groter worden en er genoeg lekker eten is voor iedereen, maar het vervuilt wel de grond. Moeten de eilandbewoners de spray wel of niet gebruiken?	Sociale waarden (toegankelijkheid) vs duurzaamheid: wat als je moet kiezen?	Uitleg van Voedingscentrum over: Genetische modificatie Zou je meer informatie op verpakkingen willen? Waarop wel en waarop niet? Artikel NOS: Rijkste 1 procent stoot dubbel zoveel co2 uit als armste helft wereldbevolking
2. Er is even geen vis meer op het eiland. Er is een ander eiland met een blauw volk. Daar is wel vis. De oranje eilandbewoners willen hun kokosnoten ruilen voor deze vis. Een gelijke ruil is één kokosnoot voor één vis. Maar de oranje bewoners weten dat de blauwen over twee weken minder voor hun vis vragen. Dan krijg je twee vissen voor je kokosnoot. De blauwen houden dan minder te eten over, terwijl ze even hard hebben gewerkt voor hun vis. Moeten de eilandbewoners nu ruilen, of over twee weken? Schrijf de Eilandwet ‘Als je een ruil kunt maken die voordeliger is voor jou dan voor de ander, dan …’	Een ‘goede deal’ betekent vaak dat de ander er minder voor terug krijgt. Wanneer is dit wel of niet eerlijk?	Wie kent het fairtrade keurmerk/logo?
3-1. SPLITSING Als de ruil nu wordt gemaakt, ga dan naar Checkpoint A. Als er twee weken wordt gewacht, ga dan naar Checkpoint B.
3-2. CHECKPOINTS A: Er is een grote voorraad kokosnoten die jullie graag voor vis willen ruilen, voordat ze uitdrogen. Maar nu wachten de blauwen wél twee weken tot jullie een ongelijke ruil moeten maken: twee kokosnoten voor één vis. Wat nu? B: Nu de blauwen minder kokosnoten krijgen voor hun werk, kunnen er ook minder vissers van leven. Daardoor is er minder vis en kunnen ze dus ook minder ruilen. Als jullie daarna weer wachten met ruilen kunnen ze nóg minder mensen laten vissen. Wat nu? Werkt jullie Eilandwet nog? Bedenk een oplossing en schrijf een aangepaste wet als dat nodig is.	A: Is hulp of respect voor anderen voorwaardelijk? Als iemand het niet terug doet of geeft, geef jij het dan ook niet meer?
4. Door een koude oceaanstroom hebben de blauwen dit jaar bijna geen vis gevangen. Ze hebben wel nog steeds jullie kokosnoten nodig. Als je hun niets geeft, gaan er mensen dood. Als je hun een boom geeft, hebben ze hun eigen kokosnoten en ruilen ze straks geen vis meer met jullie. Als je ze losse kokosnoten geeft, heb je nu zelf te weinig kokosnoten. Wat moeten de eilandbewoners doen?	Zou je je eigen economie schaden om een ander te kunnen helpen?
5. Er is een ander eiland waar planten minder goed groeien. Daar hebben ze dus minder en de mensen die daar wonen kunnen daar weinig aan doen. Met dit eiland drijven jullie geen handel. Hoe moeten de eilandbewoners omgaan met dit eiland?	Hoe ver gaat verantwoordelijkheid voor het welzijn in andere landen? En van andere landen voor jouw land?	Willekeurigheid in welk land welke grondstoffen heeft.
6. Eigenlijk zijn er tachtig eilanden in de oceaan waar minder eten te vinden is dan goed is voor de mensen. Hebben jullie de verantwoordelijkheid om hen ook allemaal te helpen?	Wat zou er voor nodig zijn om te zorgen dat iedereen verantwoordelijkheid neemt voor iedereen?	Europese unie en ontwikkelingssamenwerking.

Set 6 - Verkiezen en veranderen

Kern: verkiezingen, representatie, souvereiniteit, vooruitgang, scheiding der machten
Materiaal: alles wat eerder gebruikt is

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. De leiding wordt oud: het is tijd om af te wisselen met andere eilandbewoners. Hoe wordt bepaald wie de leiding mag worden? Hoe kom je erachter of degene die wil besturen, dat ook het beste kan? Wat doet een goede leiding wel en niet? Zet leidingsteken(s) onder de eilandbewoner(s) die vanaf nu de leiding is/zijn. Schrijf de Eilandwet: ‘Als iemand de leider wil worden, dan …’	Leerlingen hebben de vrijheid om te kiezen voor een systeem zonder leiding, maar het is goed om na te denken wat er gebeurt als ergens geen leiding is (op school, thuis, in een land). Omdat alle landen een van vorm leiding kennen, gaat het spel bij sommige vragen wel uit van een vorm van leiderschap of bestuur.	Bespreek voorbeelden van gekozen leiders waarvan betwist kan worden of zij de beste leiders zijn. Artikel NOS.nl: Man/vrouw, jong/oud, afkomst: waarop selecteren partijen hun kandidaten?
2. Op een dag is er een leiding die eilandbewoners vraagt: ‘Willen jullie drinkwater uit het meer dat naar de kamphutten kan stromen?’ De eilandbewoners zeggen ‘Ja!’ Daarom worden er elke dag stenen verplaatst om een rivier aan te leggen. Na lange tijd is het eindelijk gelukt. Daarna komt er een nieuwe leiding. Die vraagt de bewoners; ‘Willen jullie goed naar de zee kunnen lopen?’ ‘Ja!, zeggen ze. De beste plek voor het pad loopt door de rivier heen. Daarom worden alle stenen nu weer verplaatst en het water stopt met stromen. Hoe zorg je met een wisselende leiding dat het nut van plannen niet verloren gaat als de nieuwe leiding het weer anders wil? En dat er tegelijkertijd ruimte is voor vooruitgang?		Artikel Nu.nl: Het wil Trump maar niet lukken van obamacare af te komen Kabinetsformatie, coalitievorming gemeente
3-1. FLITSRONDE! Stel je voor: er is al een leiding, en er is nog één plek vrij. Wie zou jij het liefst in de leiding willen? Sta op, kies een kant en probeer anderen te overtuigen van jouw keuze.	Werkvorm FLITSRONDE: Speel deze met de hele klas, zonder teams. Iedereen staat op en kiest voor de linker- of rechteroptie op het scherm, en loopt naar die kant van het lokaal. Degenen die het nog niet weten blijven in het midden staan en mogen overgehaald worden.
3-2. HET WONDERKIND … van 12 jaar oud dat allerlei uitvindingen doet en heel slim is of DE KOKOSNOTENPLUKKER … die een heel leven heeft meegemaakt en veel ervaring heeft in zijn werk. Hij wil dingen graag houden zoals het is.
3-3. DE VISIONAIR … die veel ideeën voor het eiland en een sterke eigen mening heeft of DE LUISTERAAR … die vooral goed kan luisteren en minder een eigen mening heeft .	Wat zijn belangrijke eigenschappen van een leider?	Welke eigenschappen zien we terug bij leiders die we kennen?
3-4. Er wonen ongeveer evenveel mannen als vrouwen op het eiland, maar meer mannen hebben interesse in de leidingspositie. Er zitten momenteel ook meer mannen dan vrouwen in de leiding. DE MAN ... met ervaring of DE VROUW ... met minder ervaring.	Moet de leiding op het volk lijken? Is het belangrijker dat de leiding op je lijkt qua achtergrond, of dat hij of zij opkomt voor wat jij belangrijk vindt? Positieve discriminatie: wanneer wel en wanneer niet?	Statistieken: Vrouwen in de tweede kamer Artikel Trouw: Zijn vrouwelijke staatshoofden bezig aan een opmars? Nederland heeft nog nooit een vrouwelijke premier gehad en nog nooit een minister met niet-westerse migratieachtergrond.
3-5. Speel je met meerdere teams? Ga dan terug in je team en besluit samen in 1 minuut welke leiders uit de Flitsronde jullie voor het eiland zouden kiezen. Schrijf bij de notities in het logboek welke leiders het zijn geworden.
4. De leiding leek goede plannen te hebben, maar nu het zover is, ligt die vooral in de zon te niksen. Daarom vinden een paar eilandbewoners dat er een nieuwe leiding moet komen. Anderen vinden het samen niksen juist gezellig en zeggen dat de leiding gewoon mag blijven. Als de leiding er is om dingen te bepalen, wie mag dan eigenlijk zeggen of de leiding het zelf goed doet? En of de leiding mag blijven? Hoe kunnen de eilandbewoners nu verder? Schrijf de Eilandwet: ‘Als iemand het niet eens is met de leiding, dan …’
5. Een groep eilandbewoners wil graag het wonderkind als leider. Een andere groep bewoners wil graag de kokosnotenplukker. De bewoners krijgen het idee om het eiland op te splitsen: de wonderkindgroep gaat in het westen wonen, de kokosnotenplukkergroep in het oosten. Is dat een goed idee? Hoe zou dat werken op het eiland?		Artikel NOS: Catalonië zet stappen naar onafhankelijkheid na massaal ja

Set 7 - Het virus: uitbraak of inbreuk?

Kern: pandemie, maatregelen, ik vs. wij, voorrang, privacy, gelijke kansen
Materialen: alles wat eerder gebruikt is + blokjes 2e editie (indien beschikbaar)

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. Er is een besmettelijk eilandvirus uitgebroken op een ander eiland. Daar eten ze alleen vis, maar nu worden bewoners ziek van de vissen met het virus. Moet het nu op alle eilanden verboden worden om te vissen? Met een visverbod komen anderen in hongersnood. Zonder visverbod verspreidt het virus naar andere eilanden. Hoe moet het eilandvirus worden aangepakt? Mag jullie eiland een ander eiland iets verbieden? Wordt vissen verboden? → Haal de vissen uit het spel. De anderen krijgen honger en komen naar jullie eiland. Niet verboden? → Haal een van jullie eilandbewoner uit het spel: die heeft het virus helaas niet overleefd.	Wat is belangrijker, ik of wij? Ons eiland of alle eilanden? Maatregelen raken niet iedereen en elk land even hard. Wat voor maatregelen kun je in een ander land verplichten? Of vragen van een ander persoon, die van andere dingen afhankelijk is dan jij? Hoeveel wil je wel of niet opofferen voor meer veiligheid en gezondheid? Wanneer heiligt het doel de middelen? Denk aan: strenge maatregelen waardoor minder mensen ziek worden, maar ook sommigen geen inkomen meer hebben of eenzamer worden.	Artikel NOS: China verbiedt per direct de handel in slangen, dassen en andere dieren. Artikel Volkskrant: Ik heb geen cent meer. Letterlijk niet een muntje. De lockdowns maken kwetsbaren nog kwetsbaarder. Interview Brandpunt: Schoonmaker Carla (35) zit vandaag zonder werk door de coronacrisis.
2. Omdat niet overal op tijd een visverbod was, is het virus is nu op alle eilanden uitgebroken. Ook bij jullie. Er is helaas nog geen medicijn. De wetenschapper vindt dat je eerlijk moet zijn tegen de eilandbewoners: er gaan veel mensen ziek worden en we weten niet hoe we het moeten oplossen. De verbinder wil eilandbewoners juist hoop geven, door te zeggen dat er snel een oplossing komt. Als je maar één aanpak kunt kiezen, welke kiezen jullie dan: hoop of eerlijkheid? Wanneer voelen en gedragen de eilandbewoners zich beter, als ze de waarheid weten of als ze hoop hebben? Laat met het materiaal zien hoe de eilandbewoners zich gaan gedragen met jullie gekozen aanpak.	Er kan niet naar iedereen geluisterd worden. Hoe bepaal je welke stem het belangrijkst is? Welke voordeel kan iemand ervan hebben die vooral eerlijk wil zijn? Welk voordeel kan iemand ervan hebben die vooral hoop wil geven?	NPO radio 1 Podcast dr. Kelder en Co: De debiele lockdown en angst als raadgever Moeten we ons intuïtief of door de weteschap laten leiden? Theologisch elftal in Trouw: Het RIVM heeft de plaats van god ingenomen Artikel AD: Dit is waarom mensen geloven in complottheorieën Artikel nu.nl: Waarom Zweden geen strenge maatregelen tegen corona neemt Artikel RTL nieuws: Nieuw-Zeeland patiënt genezen en coronavirus geëlimineerd Artikel Telegraaf: Nieuw-Zeeland toch niet coronavrij, twee nieuwe besmettingen
3. Er is een medicijn tegen het eilandvirus gevonden! Maar er is helaas nog niet genoeg van voor iedereen. Wie krijgt als eerst het medicijn: de eilandbewoners die het ziekst zijn, of de eilandbewoners die het hardst nodig zijn op het eiland? Of een andere manier, zoals loten? Moeten sommige leeftijden, beroepen of karaktereigenschappen voorrang krijgen? Schrijf de eilandwet over de verdeling van het medicijn: ‘Als er een medicijn komt, dan …’	Wiens leven is het meest waard? Wie mag bepalen wie er voorrang krijgt? Krijgen alle eilanden evenveel van het medicijn? Is elk (ei)land even belangrijk? Wat zeg je tegen de zieken die geen medicijn krijgen?	Opiniestuk Oneworld: Is er plek op de IC voor mensen met een beperking? Artikel NOS: Als alle IC-bedden bezet zijn, wie worden er dan niet meer opgenomen? Artikel NOS: Jong gaat voor oud Artikel Het Parool: Eerst kwetsbaren, dan vepleegkundigen, dan leraren het vaccin.
4. De kleine winkels, de ziekenhuizen, de scholen en deze grote kokosnotenfabriek hebben geld nodig om te blijven bestaan. Er is te weinig geld is om ze allemaal goed te helpen. Wie help je als eerst? En als tweede, en derde, en als laatst? Net als de vraag over het medicijn: wanneer krijg je voorrang op steun? Als je het het hardst nodig hebt, of als je het belangrijkst bent voor het eiland? Schrijf de eilandwet: ‘Als er hulp of geld nodig is, dan …’	Wat is het belangrijkst voor de samenleving? Wat vinden we essentiële (belangrijke/vitale) beroepen? Moet overheidssteun ‘verdiend’ worden? Zitten er voorwaarden aan vast, of moet iedereen steun krijgen als ze dat nodig hebben?	Groenlinks petitie overheidssteun: Geen gratis geld voor grote bedrijven NOSop3 video: Hier komen de corona-miljarden vandaan Artikel Trouw: Is de enorme staatsschuld door corona verantwoord? NPO radio1 opninie: KLM krijgt miljarden, cultuursector 300 miljoen
5. DISCUSSIERONDE Sta op, kies een kant en probeer anderen te overtuigen van jouw keuze (of blijf in het midden staan tot je overtuigd bent) Stel, het medicijn werkt niet goed en heel veel mensen zullen erg ziek worden. Maar: dit kun je tegenhouden door iedereen een elektronische chip in zijn arm te geven. Deze chip leest dan of je het virus hebt en geeft deze informatie door aan de leiding. Deze mensen met het virus worden dan verplicht apart gehouden van de mensen zonder virus.	Werkvorm Discussieronde: Speel deze met de hele klas, zonder teams. Iedereen staat op en kiest voor de linker- of rechteroptie op het scherm, en loopt naar die kant van het lokaal. Degenen die het nog niet weten blijven in het midden staan en mogen overgehaald worden.
5.1 Welke kant kies jij en waarom? Verplichte chip in je arm waardoor minder mensen ziek worden, maar je ook minder privacy en eigen keuze hebt. Geen verplichte chip in je arm waardoor je meer zelf mag bepalen, maar ook meer mensen ziek worden.	Hoeveel privacy en autonomie (zelf mogen bepalen) wil je opgeven voor veiligheid en gezondheid? Hoeveel mag de leiding/de staat weten over jouw gezondheid? Als je kiest voor een verplichte chip, wat moet er gebeuren met iemand die niet mee wil doen? Als je niet kiest voor de chip, hoe bescherm je dan de kwetsbare mensen die daardoor sneller ziek worden?	Denk je daar ook zo over als het gaat om: verplicht mondkapjes dragen in thuis quarantaine zitten de corona app downloaden én gebruiken iedereen verplicht een enkelband met alcoholslot? NPR Up first podcast: Hotel corona. (Engelstalig). Een podcast over hoe de overheid in Israël mensen die corona hadden in één hotel plaatsten en welke situaties dat creëerden. College voor de rechten van de mens: Antwoord op enkele vragen over het coronavirus en mensenrechten..
5.2 Jullie mogen weer bij je eiland gaan zitten. Schrijf bij de notities in het logboek over de discussieronde met de chip.
6. Het gaat beter op de eilanden! Steeds minder bewoners worden ziek. Maar veel jonge eilandbewoners konden door het virus niet naar school. Sommigen hadden het gezellig thuis, anderen hadden het niet altijd fijn. Niet iedereen kan thuis even goed leren als op school. Wat is er nodig op school na maanden gesloten scholen? Hoe kunnen scholen de jonge eilandbewoners helpen? Wie kan wie helpen? Is het verplicht om hulp te krijgen, of mag je zelf kiezen? Is de oplossing voor iedereen hetzelfde, of zijn er ook jonge eilandbewoners voor wie deze oplossing niet goed werkt? Bedenk een idee of oplossing voor op school of in de buurt die kinderen en jongeren helpt nu de scholen weer open zijn.	Hoe moet school verder na de coronaperiode? Anders, of juist hetzelfde? Wat was er anders toen de scholen gesloten waren? Wat was juist fijn met het afstandsonderwijs en wat niet? Waar zijn kinderen en jongeren en hun familie die het niet altijd makkelijk hebben (gehad) thuis het meest mee geholpen? Waar heb je zelf behoefte aan, op school? Hoe ziet de ‘anderhalvemetersamenleving’ eruit op school?	Erasmusmagazine opniestuk: De beste school moet in de zwakste wijk van de stad staan. Het Parool opiniestuk: Thuisonderwijs laat zien dat kansenongelijkheid er altijd al was Onderzoek CEDgroep: Wat kinderen en jongeren willen behouden van onderwijs op afstand