Set 2 - Verdienen en verdelen

Kern: wat is 'eerlijk', sociaal-economische ongelijkheid, meritocratie, belasting
Materialen: basismateriaal + vanaf vraag 5 de vier plankjes

+ Open de tabel

Eilandvragen	Doorvraag-vragen en onderliggende thema's	Tips voor combinaties met lesstof of actualiteiten
1. De leiding op jullie eiland is geregeld. Welke taken zijn er nog meer voor de eilandbewoners, om lang op het eiland te kunnen blijven wonen? Wie krijgt welke taak? En hoe wordt dat bepaald? Zet alles ongeveer hetzelfde neer zoals de vorige keer. Zet de eilandbewoners op een plek die past bij hun taak.	Wat bepaalt wat voor werk je gaat doen? Wat als je goed bent in iets waar minder vraag naar is?	Wat bepaalt welke baan je later kan gaan doen?
2. Deze eilandbewoner vangt twee grote vissen. Daar heeft zij zelf hard voor gewerkt. Moet zij de vis delen? Heeft de visser meer recht op de vis dan de andere eilandbewoners? Schrijf de eilandwet: ‘Als iemand eten binnenbrengt, dan …’		Bespreek verschillende belastingssystemen en wat je daarvoor terugkrijgt. Zoals Denemarken, waar men zo’n 50% belasting betaald, maar daar gratis onderwijs en gezondheidszorg voor terugkrijgt.
3-1. SPLITSING Lijkt jullie antwoord het meest op ‘alles delen’, ga dan naar Checkpoint A. Lijkt jullie antwoord het meest op ‘je mag (een deel) houden waar je zelf voor werkt’, ga dan naar Checkpoint B.
3-2. CHECKPOINTS A: De visser denkt nu: ‘Ik moet alles afstaan waar ik hard voor werk. En ik krijg sowieso wel te eten, want alles wordt gedeeld.’ Daarom doet ze veel minder haar best. Wat nu? B: Door een koude oceaanstroom zijn er opeens bijna geen vissen meer. De visser heeft niks gevangen. De kokosnotenplukkers hebben even hard gewerkt en hebben wel veel binnengehaald. Wat nu? Werkt jullie Eilandwet nog? Bedenk een oplossing en schrijf een aangepaste wet als dat nodig is.		A: Communisme. B: Samenlevingen zonder vangnet.
4. Het is zomer en er is even weinig drinkwater. Deze eilandbewoner werkt zittend en heeft minder dorst dan deze eilandbewoner, die kokosnoten uit bomen haalt. Iemand zegt; ‘Laten we het water eerlijk delen!’ Maar wat is ‘eerlijk delen’ eigenlijk? Krijgt iedereen precies evenveel water, of krijgt iedereen wat hij nodig heeft? En hoe bepaal je wat iemand nodig heeft?	Wat is eerlijk delen eigenlijk? Equity-Equality	Een gespecialiseerde arts kan gemiddeld grofweg 7-16x meer verdienen dan een schoonmaker bij eenzelfde werkweek en gemiddeld grofweg 6x meer dan een basisschoolleerkracht.
5. Er is nog precies genoeg hout over om één kamphut groter en luxer te maken! Welke kamphut wordt het? Hoe bepaal je waar het extra hout naartoe moet? Zet de kampuitbreiding op het eiland.	Wat maakt dat je iets extra’s verdient? Is dat wanneer je dat erg nodig hebt, of juist als je goed bezig bent?	Als de school geld over had, waar zou dat dan naartoe moeten? Als er begrotingsoverschot was in Nederland, waar zou dat dan naartoe moeten?
6. Deze eilandbewoner is medicijnman en kan zieke mensen helpen. Deze eilandbewoner is afvalopruimer. Is de ene eilandbewoner belangrijker dan de andere? Hebben ze verschillende rechten? Mogen sommige eilandbewoners bijvoorbeeld lekkerder eten of een betere slaapplek?	Variaties: nu vergelijking medicijnman/dokter met afvalopruimer/vuilnisman/schoonmaker, maar kan bijv. ook met iemand die voor de kinderen zorgt of een zanger. Wie bepaalt of een beroep waardevol is?	Als er gezegd wordt, ‘ze verdienen niet evenveel, maar hebben wel gelijke rechten’: meer geld koopt soms meer rechten, zoals het recht op een goede plek bij een concert of een bredere stoel in de eerste klas van de trein. Het is lastig om salarissen te reguleren: overheid versus de markt. Als salaris nog niet vast zouden liggen, wat zijn andere manieren om te bepalen wat je verdient (denk: je best doen, iets doen wat weinig anderen kunnen, iets doen met veel verantwoordelijkheid) Is het rechtvaardig dat voetballer Ronaldo 2000 keer meer verdient dan een leraar? NPO aflevering What's the right thing to do? Druktemaker Pieter Derks over waarde - Bitcoins
7. Als de medicijnman oud wordt, kan hij één opvolger opleiden. Deze eilandbewoner wil hem opvolgen, maar in haar familie werd iedereen afvalopruimer. De medicijnman heeft een zoon. Deze zoon heeft een voorsprong, want hij heeft al van zijn vader kunnen leren. Wat is een eerlijke manier om te bepalen wie de opvolger wordt? Schrijf de Eilandwet: 'Als twee mensen iets willen, en de ene heeft een voorsprong, dan …'	Als je er niets aan kan doen hoe en in welk gezin je geboren wordt, moet er dan voor gezorgd worden dat iedereen dezelfde kansen heeft?	Meritocratie kansen(on)gelijkheid. Artikel Telegraaf: Trump benoemt schoonzoon tot adviseur Artikel Volkskrant: Oprgroeien in een arme buurt of in een rijke wijk kan later tienduizenden euro's inkomen schelen